نگاهی به وضعیت بحرانی آب در ایران و جهان (بخش اول)

محمد کاشفی /

 انسان از بدو پیدایش خود همواره برای زنده ماندن طبیعت را به سود خود تغییر دهد. براى كسب موفقیت در این تلاش هر فردى باید بر نیروى عده زیادى از مردم یا بر روى گروه و جامعه متكى باشد. هیچکس به تنهایى نمی تواند طبیعت بهترى براى زیست سامان دهد. اگر تنوع زیستی از بین برود، ما هم از بین خواهیم رفت .شعار امسال سازمان ملل متحد مقابله با تغییرات آب و هوا است. جنگها و تولید انواع سلاحهای کشتار جمعی به ویژه سلاحهای شیمیایی از مهم‌ترین علل نابودی فضای سبز و منابع حیاتی جهان است .روز جمعه ۲۰ سپتامبر ۲۰۱۹، با تلاش و فراخوان دختر ۱۶ ساله سوئدی، در دفاع از محیط زیست آکسیونهایی در سوئد و کشورهای غربی سازماندهی شد. گرتا تون‌بَری، دختر ۱۶ ساله‌ سوئدی فعال محیط زیست در سخنانی در کنگره‌ آمریکا در روز ۱۸ سپتامبر ۲۰۱۹، بر این تاکید کرد که سیاست مداران و دولت مردان جهان باید به دستآوردهای علمی در زمینه‌ تغییرات اقلیمی و زیست محیطی توجه کنند. او گفت: به من گوش ندهید، به دانشمندان گوش بدهید و پشت دانش با هم متحد شوید . مشکل جهانی آبحجم آب در کره زمین ثابت و در مداری بسته به طور دایم در حال گردش است. تنها ٣ درصد از کل آبهای کره زمین برای مصارف انسانی مانند کشاورزی، صنعت و شرب مناسب و شیرین است. از این مقدار نیز سه چهارم در یخهای قطبی و خارج از دسترس انسان است. بنابر این درصد بسیار کمی از آب دنیا برای ما قابل استفاده است.پیش بینی محققان دانشگاه کلرادو، حاکی است که ذخائر آب شیرین جهان هر سال کاهش می یابد و تا ٢۵سال دیگر نیمی از جمعیت جهان با مشکل کمبود آب شیرین مواجه خواهند بود. مطالعات نشان می دهد که اکنون یک سوم جمعیت دنیا در نقاطی زندگی می کنند که آب کافی ندارند. در نواحی روستایی وضع به مراتب وخیم تر است. تنها ٢٩درصد مردم به منابع آب دسترسی دارند و تعداد کسانی که از تاسیسات بهداشتی استفاده می کنند، حتی به ١٣درصد هم نمی رسد.مجمع عمومی سازمان ملل متحد یادآور می شود که نیمی از مردم جهان سوم حتی برای نوشیدن به آب پاکیزه دسترسی ندارند و باید بدانیم که سه چهارم بیماریهای انسانی به دلیل فقدان آب سالم است و بنابراین ٧۵ درصد مردم جهان سوم از داشتن آب بهداشتی محروم اند.بر پایه تخمینهای سازمان بهداشت جهانی، ٨٠ درصد بیماریهایی که گریبان گیر انسان است، مستقیما با آب در ارتباط هستند. فاجعه بحران آب در ایراننقشه های رسمی نشان می دهد که ایران تبدیل به کشوری خشک و کویری شده است. بی ‌آبی و خشکسالی ایران ناشی از نبود مدیریت و تاراج آب به مناطق مرکزی ایران است.در واقع خشکسالی ایران، از یک مشکل زیست محیطی به بحرانهای اقتصادی، اجتماعی و امنیتی تبدیل شده و در سالهای پیش رو به دلیل چند دهه رهاشدگی، به پیچ خطرناک تنش اجتماعی و اکولوژیکی اش رسیده است.عبدالرضا رحمانی فضلی، وزیر کشور رژیم سال گذشته گفته بود که اگر خشکسالی ادامه پیدا کند تا پنج سال دیگر "چهره ایران از همه نظر تغییر خواهد کرد و کشور در ۱۰ سال آینده با فاجعه ای بزرگ مواجه خواهد شد."تغییر نظام بارشها و عوامل طبیعی تأثیر گذار بر كاهش منابع آبی و بی برنامگی در بخشهای مختلف آب كشور در چهار دهه گذشته دست به دست هم داده تا كشور را به سمت بحران كم آبی سوق دهند.شاخصهای علمی متعددی در دنیا برای سنجش بحران آب وجود دارد كه بر اساس معتبرترین آنها ایران در وضعیت بحران كم آبی قرار دارد و در آینده ای نه چندان دور این وضعیت بدتر نیز خواهد شد.لذا با توجه به وضعیت یاد شده اگر همین موجودی آب كشور به طور علمی و با استانداردهای روز دنیا مدیریت نشود آخرین فرصتها نیز از دست خواهد رفت و روزی فرا می رسد كه اگر همه نفت و گاز کشور را هم هزینه کنیم قادر به تامین حتی آب شرب نخواهیم شد.به علت خشكسالی های سنوات گذشته و تأثیرات سوء آن بر آبخوانها كه باعث تخلیه حجم بزرگی از ذخایر منابع آب شده، باید گفت که میزان بارندگیهای یك ساله به هیچ وجه نمی تواند كاهش چندین ساله حجم آب آبخوانها را جبران نماید.خطر بحران آبی كه امروزه كشور را تهدید می كند بیشتر از مجموع خطرات بلایای طبیعی است كه در كشور اتفاق می افتد و همه كارشناسان كشور بر وقوع بحران آبی كشور اتفاق نظر دارند و سالهاست که زنگ خطر را به صدا در آورده اند.وزارت نیرو که مسئول تامین و توزیع آب کشور است در بخش توسعه منابع آب طی سالهای گذشته عادلانه عمل نكرده و در بسیاری موارد عملكردش جانبدارانه بوده است.در ارتباط با محدودیت منابع آب باید گفت؛ در حال حاضر در داخل کشور، محدودیت منابع آب در سفره های آب زیر زمینی ئجئد دارد و باید خودمان را به گونه ای تطبیق دهیم که بتوانیم میزان برداشت از سفره های آبی، به ویژه آنها که در شرایط بحرانی تر قرار دارند را مدیریت کنیم و هدر رفت منابع را به حداقل برسانیم.مطالعات ضعیف، انتخاب پیمانكاران ناتوان، نظارت ضعیف تر و طولانی شدن زمان اجرای پروژه ها در سالهای گذشته از مواردی است كه باعث گردیده اهداف تعداد زیادی از پروژه های آب به طور كامل تحقق نیابد و موجب هدر رفت بخش زیادی از اعتبارات و زیانهای جبران ناپذیر به بخش کشاورزی و صنعت کشور شود.به دلایل پیش گفته، مدیریت آب در کشور در عمل دچار مشکلات اساسی است که در زیر فقط برای وارد شدن به این مقوله به چند نمونه بسنده شده است. *تجمع اعتراضی اهالی روستاهای قلعه گنج در برابر استانداری کرمان در اعتراض به نداشتن آب شرب سالم و وعده و وعیدهای پوچ مسئولان که سالهاست اجرایی نشده است. تعداد زیادی از ساکنان روستاهای قلعه گنج کرمان به دلیل نبود آب شرب سالم به مناطق دیگر مهاجرت کرده ‌اند و تعدادی هم دچار بیماریهای سخت کلیوی و گوارشی شده ‌اند. *معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری لرستان کفت: بیش از ۷۰۰ چشمه، سراب و قنات در این استان خشک شده که تنها اجرای عملیات آبخیزداری می تواند مشکل را برطرف کند. *رئیس سازمان حفاظت محیط ‌زیست کفت: امروز نه آمریکا و نه اسراییل تهدیدی برای سرزمین ما نیستند بلکه شرایط محیط ‌زیست، منابع آبی، گونه‌ های گیاهی و جانوری تهدید کشور به حساب می‌آید. *عبدالحسین طوطیایی می‌گوید: اساسا آب متعلق به بخش کشاورزی است. ما آب را برای این می‌خواهیم که بخش کشاورزی در هر زمانی بتواند غذای یک جامعه را تولید کند. در این میان، بخش کشاورزی باید به خاطر از بین رفتن منابع آب شاکی باشد نه متهم. اینکه گفته می‌شود کشاورزی ۹۰ درصد آب قابل دسترس کشور را مصرف می‌کند، به دلیل این است که مدیریت منابع آب تقسیم درستی ندارد. مدیریت منابع آب باید از گذشته و در یک مدیریت آگاهانه، خطرات را پیش ‌بینی می‌کرد. فعالان محیط زیست قربانیان بازیهای امنیتی اطلاعات سپاهدر یکمین سالگرد درگذشت شریف باجور ، ققنوس جنگلهای زاگرس کردستان، جنگلهای ‌قره‌ داغ آذربایجان هم آتش گرفته و آتش ‌سوزی در جنگلهای‌ گچساران به ۹۰هکتار اراضی خسارات زده است.دولت رسمی کشور می گوید حریف کسانی  که 8 فعال محیط زیست را ۵۷۶ روز است در بازداشت موقت نگه داشته اند نمی شود و خواستار آن است که رسانه‌ ها درباره آنان چیزی ننویسند.«کتایون رجبی»، خواهر «سام رجبی» که ساکن آلمان و یکی از معدود کسانی است که هنوز درباره وضعیت برادرش و دیگر بازداشت شد ‌گان پرونده صحبت می کند، توضیح می ‌دهد؛ نیلوفر و سپیده که در اعتراض به بازداشت موقت و غیرقانونی خود و با هدف رسیدن به خواسته های مشخصی از ۱۲ تا ۲۰ مرداد اعتصاب غذا کرده بودند، با وعده قبول برخی از خواسته‌ های شان، به اعتصاب خود پایان دادند.به عنوان یک انسان پرسشگر می خواهم بدانم چرا طبیعت میهن ام به آتش حوادث سپرده شده است و فعالان محیط زیست دستگیر و زندانی می شوند؟با هم سری بزنیم به حوادث اتفاق افتاده در مورد فعالان این عرصه و پیگیر اتفاقات باشیم:طاهر قدیریان از جمله فعالان محیط زیست زندانی در اوین است. مادر او در ملاقاتی که با وی داشت، خبر بیماری کبدی او را اعلام کرد و گفت پسرم می‌ گوید؛ در این چهار دیواری بسیار کوچک هیچ آزادی ندارم و ۱۹ ماه است اینجا هستم و عَصَبهای چشمم کارایی‌ اش را دارد از دست می‌ دهد و دیگر تقریباً نمی‌ توانم جایی را نگاه کنم، از بس جایی را ندیده ام. من الان ۱۹ ماه است شب و ماه و ستاره‌ ها را ندیده ‌ام.لازم به ذکر است طاهر قدیریان به همراه چند فعال دیگر، ماهها است به اتهاماتی همچون «جاسوسی» در زندان به سر می‌ برند. (منابع: کتاب هیدرولوژی مهندسی منابع آب، مهر، ایرنا، سرمایه داری و تخریب محیط زیست_ نوشته جک بارنز، مستند مادرکشی، نگاهی آسیب ‌شناسانه به وضعیت حکمرانی آب در ایران، کانال تلگرام آگاهی مردم) منبع: نبردخلق شماره ۴۱۶، دوشنبه ۱ مهر ۱۳۹۸ ـ ۲۳ سپتامبر ۲۰۱۹ بازگشت به نبردخلق